Tutkulu Çıkarların Bilimi

Tarde, pek üzerinde durulmamış, layıkıyla incelenmemiş bir düşünürdür ve tam da bu sebeple, yüzyılı aşkın bir zaman önce yazdıkları, günümüz için ezber bozucudur. Bilinen düşünme biçimlerine karşı geldiği, oldukça farklı bir hat üzerinden ilerlediği söylenebilir. O kadar farklı bir hat ki; aylaklar arasındaki konuşmayı ‘üretim faktörü’ olarak görür, ekmek fiyatındaki dalgalanmalar ile siyasi figürlerin itibarındaki değişimleri aynı dikkatle takip eder, üretimin tipik örneği olarak toplu iğne fabrikasını değil kitap endüstrisini kullanır vb. Bu düşünce sistemi, ezbere, belirli kalıplar üzerinden düşünmeye ve tartışmaya alışmış biri için dikkate almaya bile değmeyecek, hatta ‘saçma’ bir düşünce sistemidir elbette. Bu yavan ve kolaya kaçan yorumlardan sakınmak için öncelikle ezberlediğimiz, sıkı sıkıya bağlı olduğumuz düşünme biçim(ler)iyle aramıza bir mesafe koymalıyız.

Tarde’ın “iktisat antropolojisini anlamak için ilk olarak alışkanlıklarımızın bütünüyle tersine çevrilmesini kabul etmeliyiz: Ekonomi içindeki hiçbir şey nesnel değildir, hepsi özneldir –daha doğrusu özneler arasındadır ve bu, kesin olarak ölçülebilir ve bilimsel hale getirilebileceğinin nedenidir. Tabii ki bir bilimden ne beklediğimizi ve ölçmek ile ne demek istediğimizi değiştirmek koşuluyla. Bu koşullar düşünce alışkanlıklarımızı büyük ölçüde değiştirecektir.”

Pek hacimli olmayan bu kitap, iktisat anlayışını birçok açıdan oldukça farklı şekilde değerlendiren Tarde üzerine oldukça yoğun bir tartışmadır. Sarsılmaya hazır, eleştirel değerlendirmeye açık okurlar için değerli bir çalışma.