Hayy Bin Yakzan Hakikatin Peşinde

Hayy bin Yakzân, Islâm Medeniyeti'nin insanlik âlemine verdigi en güzel armaganlardan biri. Endülüslü filozof, astronomi ve tip âlimi Ibn Tufeyl'in yaklasik 850 yil önce kaleme aldigi bu ilkörnek ve öncü eserle Büyüyenay Kitapligina kalici bir kitap daha katiliyor. Hayy bin Yakzân, konusu, mutlak hakikatin aranmasi ve bulunmasi olan sembolik bir hikâyedir. Hayy’in hakikat arayisi, henüz bir bebekken geldigi veya içinde dogdugu issiz bir adada kendisini emzirip büyüten Ceylan’in ölümüyle baslar ve mutlak hakikati müsahede etmesiyle neticeye ulasir. Bu yolculugun iki safhasi vardir. Birinci safhada nazarî akilla yapilan arastirmalar, ikinci safhada ise nefsin temizlenmesi, arindirilmasi öne çikar. Nefis terbiyesiyle Hayy, hakikati müsahede etmeye baslar ve huzura erer. Son kisimda Hayy’in, Asal (Absal) ile karsilasmasi eserin farkli bir boyutunu olusturur. Bu karsilasma hakikati arayan talip ile hakikate ermis insan-i kâmilin karsilasmasi gibidir. Sadece nazari bilgiye sahip Asal, Hayy’in rehberligi sayesinde hakikate erecektir. Hayy bin Yakzân da Asal sayesinde ruhunda an be an, gün be gün akseden hakikatleri, onun bilgisine sahip bir dost yoluyla baska bir sekilde yeniden elde edecektir.
Hayy bin Yakzân, Islâm dünyasindan daha fazla Bati'da etkili olmustur. 15. yüzyilda ilk Latince çevirisinden sonra, zaman içinde birçok çevrileri yapilan Hayy bin Yakzân’i Holllanda diline çeviren ve eserden büyük bir hayranlikla bahseden Spinoza'dan baslayarak 17. ve 18. yüzyilin batili filozoflari, onun açtigi çigirdan, aydinlattigi evren ve insan algisindan etkilenerek görüslerini dile getirdiler. Ada romani olarak adlandirilan türün ortaya çikmasinda Hayy bin Yakzân'in öncü ve ilham verici bir eser oldugu bilinmektedir. Thomas More Ütopya’yi, Francis Bacon Yeni Atlantis'i ve Daniel Defoe da Robinson Crusoe yazarken hep ondan etkilendiler ve ilham aldilar.